Podstawa programowa wychowania przedszkolnego
PODSTAWA PROGRAMOWA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO DLA PRZEDSZKOLI, ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH ORAZ INNYCH FORM WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje proces wspo- magania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz inne for- my wychowania przedszkolnego w równej mierze pełnią funkcje opiekuń- cze, wychowawcze i kształcące. Zapewniają dzieciom możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.
Celem wychowania przedszkolnego jest:
1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynno- ści intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;
2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby le- piej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;
3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonal- nego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;
4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w po- prawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;
5) stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz na- uce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;
6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczest- nictwa w zabawach i grach sportowych;
7) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich prze- myśleń w sposób zrozumiały dla innych;
8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umie- jętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;
9) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;
10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej.
Cele te są realizowane we wszystkich obszarach działalności edukacyjnej przedszkola. W każdym z obszarów podane są umiejętności i wiadomości, którymi powinny wykazywać się dzieci pod koniec wychowania przedszkol- nego.
Aby osiągnąć cele wychowania przedszkolnego, należy wspomagać rozwój, wychowywać i kształcić dzieci w następujących obszarach:
1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy;
2) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świe- cie dorosłych;
3) w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań;
4) wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać dzie- ciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także, że nie należy wyszydzać i szykanować innych;
5) umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszka- nia; wie, komu można podawać takie informacje.
2. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) umie poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby;
2) właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie;
3) samodzielnie korzysta z toalety;
4) samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież;
5) utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.
3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i skła- dniowym;
2) mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;
3) uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wy- powiedzi o ważnych sprawach;
4) w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach.
4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują
w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynno- ści manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadza- nych i obserwowanych zmianach);
2) grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje) i formułuje uogól- nienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne;
3) stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się
może zdarzyć.
5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego
żywienia;
2) dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się lecze- niu, np. wie, że przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne;
3) jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeżeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo;
4) uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.
6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić;
2) orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków transportu;
3) zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich;
4) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości);
5) próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecz- nie bawić, a gdzie nie.
7. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, fe- stynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie;
2) odgrywa role w zabawach parateatralnych, posługując się mową, mi- miką, gestem i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. ma- ską).
8. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe;
chętnie uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;
2) dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu mu- zycznego, wyraża je, pląsając lub tańcząc;
3) tworzy muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz in- nych przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem;
4) w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej.
9. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;
2) umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy uży- ciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w po- staci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych;
3) wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz).
10. Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstruk- cyjne, budzenie zainteresowań technicznych.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa („potrafię to zrobić”) i odczuwa radość z wykonanej pracy;
2) używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania;
3) interesuje się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospo- darstwie domowym), próbuje rozumieć, jak one działają, i zachowuje ostrożność przy korzystaniu z nich.
11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody, np. nie stoi pod drze- wem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroźną pogodę;
2) wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawa- nych informacji w miarę swoich możliwości.
12. Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przy- rodniczych, np. na polu, na łące, w lesie;
2) wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń ży- ciowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatu- ra, wilgotność);
3) potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w ko- lejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i po- móc im, np. przetrwać zimę.
13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matema- tyczną.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego;
2) wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie licze- niem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych;
3) ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebni- kami porządkowymi;
4) rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do in- nych obiektów;
5) wie, na czym polega pomiar długości, i zna proste sposoby mierzenia:
krokami, stopa za stopą;
6) zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.
14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie pole- cenia typu: narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szla- czek, zaczynając od lewej strony kartki;
2) potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby roz- poznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;
3) dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową
potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania;
4) interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pi- sania;
5) słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książka- mi;
6) układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na syla- by; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;
7) rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysun- ków oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu.
15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podsta- wowej:
1) wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują;
2) zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka;
3) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest
Warszawa;
4) nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska na- leży do Unii Europejskiej;
5) wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa.
ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI
W trosce o prawidłowy rozwój psychoruchowy oraz przebieg wychowania i kształcenia dzieci w wieku przedszkolnym zaleca się następujące propor- cje zagospodarowania czasu przebywania w przedszkolu w rozliczeniu ty- godniowym:
1) co najmniej jedną piątą czasu należy przeznaczyć na zabawę (w tym cza- sie dzieci bawią się swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela);
2) co najmniej jedną piątą czasu (w przypadku młodszych dzieci – jedną czwartą czasu), dzieci spędzają w ogrodzie przedszkolnym, na boisku, w parku itp. (organizowane są tam gry i zabawy ruchowe, zajęcia sporto- we, obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrod- nicze itd.);
3) najwyżej jedną piątą czasu zajmują różnego typu zajęcia dydaktyczne, re- alizowane według wybranego programu wychowania przedszkolnego;
4) pozostały czas – dwie piąte czasu nauczyciel może dowolnie zagospoda- rować (w tej puli czasu mieszczą się jednak czynności opiekuńcze, samo- obsługowe, organizacyjne i inne).
Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mają- cych na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz doku- mentowanie tych obserwacji. Z początkiem roku poprzedzającego rozpoczę- cie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej należy przeprowadzić analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkol- na). Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:
1) rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia na- uki w szkole podstawowej, aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpo- wiednio do potrzeb, wspomagać;
2) nauczycielowi przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej;
3) pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko, w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
W wielu obszarach wychowania przedszkolnego występują treści edukacji zdrowotnej. Ze względu na dobro dzieci, należy zadbać o kształtowanie ich świadomości zdrowotnej oraz nawyków dbania o własne zdrowie w codzien- nych sytuacjach w przedszkolu i w domu, współpracując w tym zakresie z ro- dzicami.
W trosce o jednolite oddziaływanie wychowawcze, nauczyciele:
1) systematycznie informują rodziców o zadaniach wychowawczych i kształcących realizowanych w przedszkolu; zapoznają rodziców z pod-
stawą programową wychowania przedszkolnego i włączają ich do kształ- towania u dziecka określonych tam wiadomości i umiejętności;
2) informują rodziców o sukcesach i kłopotach ich dzieci, a także włączają ich do wspierania osiągnięć rozwojowych dzieci i łagodzenia trudności, na jakie natrafiają;
3) zachęcają rodziców do współdecydowania w sprawach przedszkola, np. wspólnie organizują wydarzenia, w których biorą udział dzieci.
W celu właściwego przygotowania dzieci do podjęcia nauki w szkole podsta- wowej, nauczyciele powinni znać podstawę programową kształcenia ogól- nego dla szkół podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego, a zwłaszcza klasy I szkoły podstawowej.